راه رشد
چرا افزایش بهره‌وری راه بهتری برای دستیابی به رشد در اقتصاد ایران است؟
یکی از مدل‌های اصلی و پرکاربرد رشد در علم اقتصاد، مدل رشد سولو (یا مدل رشد سولو-سوان) است که در چارچوب اقتصاد نئوکلاسیک تعریف شده و نشان می‌دهد رشد اقتصادی در کشورهای مختلف تابعی از سه عامل اصلی سرمایه، نیروی کار و تکنولوژی است. افزایش و بهبود هر کدام از این سه عامل می‌تواند به رشد اقتصادی و افزایش سطح درآمد ملی کمک کند. مهم این که دو عامل نخست در بلندمدت به حالت نسبتاً پایداری می‌رسند، ضمن این که استهلاک، به عنوان عامل فرساینده سرمایه نیز وارد این تعادل می‌شود و سالانه بخشی از کل سرمایه فرسوده می‌شود و بخشی از سرمایه‌گذاری باید صرف جبران استهلاک شود. مقایسه نرخ رشد در کشورهای مختلف نشان می‌دهد که در بلندمدت یک عامل مهم که تفاوت رشد و درآمد را رقم می‌زند، تغییرات تکنولوژی و فناوری است. بهبود فناوری باعث افزایش بهره‌وری سرمایه و نیروی کار می‌شود و به رشد کمک شایانی می‌کند.
اما بهبود فناوری و ارتقای فناوری در اقتصاد ایران و در سطح بنگاه‌ها، اهمیت دوچندانی پیدا کرده است ودلیل آن به محدودیت‌های تحمیلی خارجی و چالش‌های شدید داخلی برمی‌گردد. تحریم، تورم دو رقمی و فزاینده و رکود سال‌های اخیر باعث شده است تا رشد اقتصادی سرکوب شود و با وجود برخی گشایش‌ها و رشد اقتصادی مثبت در یکی دو سال گذشته هنوز حتی اقتصاد ایران به سطح سال 1390 نیز نرسیده است.
سرمایه‌گذاری در اقتصاد ایران
بررسی آمارها نشان می‌دهد که نرخ رشد موجودی سرمایه خالص در ایران در ابتدای دهه ۹۰ حدود ۸.۴ درصد به ثبت رسیده است. از ابتدای این دهه، رقم سرمایه خالص شروع به کاهش کرده و در سال ۹۱ به ۴.۵ درصد رسید. این روند در سال‌های بعدی نیز ادامه یافت و در سال‌های ۹۲ و ۹۳ وارد کانال ۳ درصد شد. سپس در سال ۹۴ این رقم به ۲درصد و در دو سال بعدی رشد سرمایه ناخالص در اقتصاد ایران به زیر دو درصد نیز رسید. در سال ۹۸ پایین‌ترین رقم رشد در دهه ۹۰ رقم خورد و این نرخ تقریبا رشد صفر درصد را به ثبت رساند. به بیان ساده‌تر در سال ۹۸ نسبت به سال ۹۷ هیچ‌گونه سرمایه‌گذاری در ایران رخ نداده است. در سال ۹۹ این نرخ رشد کمی بهبود یافت به رقم ۰.۲ درصد رسید. نکته مهم این که در سال‌های 98 و 99 میزان سرمایه‌گذاری کمتر از نرخ استهلاک بوده، یعنی سرمایه‌گذاری صورت گرفته حتی جبران استهلاک سرمایه را نکرده است. این شرایط سخت فشار مضاعفی بر بنگاه‌ها نیز وارد کرده است و بنگاه‌ها نه توان جذب سرمایه بالا را دارند و نه می‌توانند نیروی کار بیشتری استخدام کنند. شاید یگانه راه در دسترس بهبود بهره‌وری بنگاه باشد. اما بهره‌وری بنگاه را چگونه می‌توان افزایش داد؟
اتوماسیون خطوط تولید
یکی از بهترین راه‌های افزایش بهره‌وری بنگاه، استفاده از عامل سوم در رشد یعنی «فناوری» است. با استفاده از فناوری می‌توان بهره‌وری کل بنگاه را افزایش داد. اغلب بنگاه‌های بزرگ با توانایی مالی بالاتر و فرصت‌های بیشتر استفاده از تسهیلات مالی، از همان ابتدای شکل‌گیری از فناوری بالایی استفاده می‌کنند اما بنگاه‌های خرد، کوچک و متوسط باید دوره‌ای را برای ارتقای فناوری و جهش تولید خود طی کنند. این دوره می‌تواند با سرمایه‌گذاری تدریجی و نه‌چندان بالا برای استفاده از فناوری‌های جدید رخ دهد. اتوماسیون صنعتی می‌تواند نقش بالایی در به‌سازی و به‌روزرسانی خطوط تولید ایفا کند. اتوماسیون صنعتی با ارتقای بهره‌وری خطوط تولید و حتی استفاده بهتر از نیروی کار در نهایت بهره‌وری بنگاه را از دو جهت افزایش می‌دهد.
اتوماسیون صنعتی خطوط تولید هم فناوری را ارتقا می‌دهد و هم به نیروی کار انسانی را در مسیر تخصصی‌تری هدایت می‌کند که نتیجه آن تولید بیشتر در زمان کمتر با هزینه پایین‌تر است. به نظر می‌رسد در شرایطی که بنگاه‌های ایرانی به دلیل محدودیت‌های خارجی مانند تحریم‌های سخت و مشکلات و چالش‌های سخت داخلی با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو هستند، اتوماسیون صنعتی یگانه راه بهبود فناوری و دستیابی به رشد باشد.
