واترجت
دستگاه برش با آب یا برش واترجت (Abrasive Water Jet Cutting) کار برش مواد را با فشار زیاد آب انجام می دهد. ساز و کار واترجت بدین صورت است که یک پمپ بسیار قوی، آب را با فشار زیاد به داخل یک نازل با قطر خیلی کم هدایت میکند، در نتیجه آب سرعتی در حدود 900 متر بر ثانیه پیدا میکند. پس از آن مادۀ ساینده ای به نام ابرسیو (Abrasive) به منظور برش مواد سخت به این آب تزریق میشود. این مخلوط آب و مواد ساینده که با فشار 4000 تا 6200 بار (بسته به قدرت پمپ) از نازل خارج میشود طرح را بر روی قطعه مورد نظر برش میدهد.
دستگاه برش بر مبنای اصول CNC کار میکند. واژه CNC مخففComputer Numerical Control است یعنی دستگاه هایی که با سیستم کنترل عددی از طریق کامپیوتر کار میکنند. بدین ترتیب برای برش یک طرح با دستگاه واترجت، ابتدا طرح به صورت خطی در یکی از نرم افزارهای بُرداری (Vector) مانند کُرل دراو، اتوکد، کَتیا و… طراحی میشود. پس از آن، این طرح در نرم افزاری دیگر به G Code تبدیل و وارد کامپیوتر دستگاه میشود و روی هر مادهای که زیر نازل قرار گرفته باشد برش میخورد.
توانایی برش واترجت
واترجت هر ماده ای را با هر ضریب سختی برش میدهد، به همین دلیل میتوان گفت تنها ابزارهای برش، سوپر آلیاژ ها و تیتانیوم می باشند. برخی مواد که در اثر حرارت دود سمی تولید میکنند را با این روش میتوان برش داد، چون ماهیت این برش سرد است.
مزیت ها:
- برش بدون محدودیت تمام مواد
- برش انواع فولاد (هاردوکس Hard ox، گرم کار، CK45 و…)، برش تیتانیوم، برش آهن، برش آلومینیوم، برش استیل، برش فلزات رنگین (برش مس، برش برنج، برش برنز )، برش لاستیک، برش پلاستیک، برش سنگ ( به ویژه برای معرق سنگ )، برش سرامیک، برش کاشی، برش شیشه، برش PVC ، برش پلی کربنات، برش اکریلیک، برش پارکت، برش کامپوزیت، برش انواع فوم، برش پلکسی گلاس، برش چوب، برش ام دی اف، برش اچ دی اف و…
- توانایی برش سوپر آلیاژ
- عدم ایجاد تنش حرارتی
- کیفیت بالای برش لبه ها و عدم نیاز به مرحله پرداخت و ماشین کاری
- امکان اجرای طرح های پیچیده
- قدرت برش بالا
- برش فولاد تا 150 میلیمتر و برخی مواد دیگر تا 500 میلیمتر
دقت برش واترجت
دقت برش این دستگاه برابر 0.1 میلیمتر است. همچنین عرض برش (Gap) یا ریزش کار یا خوراک دستگاه واترجت حدود 1 میلیمتر است. و سرعت برش واترجت با 4 عامل زیر نسبت عکس دارد یعنی با افزایش این عوامل سرعت کاهش مییابد، این عوامل عبارتند از:
- سختی ماده
- ضخامت ماده
- کیفیت لبه ها
- پیچیدگی طرح؛ به معنی وجود خطوط منحنی و فضای بسته در طرح
کیفیت برش واترجت
در برش واترجت به دلیل حرکت سیال آب روی ماده، هرچه سرعت بالاتر برود شیار های ظریفی روی قطر لبه ها ایجاد میشود. بنابراین کیفیت لبهها در برش واترجت رابطه ی مستقیمی با سرعت برش دارد؛ هرچه سرعت برش کمتر شود، کیفیت برش لبهها بالاتر می رود و لبه ها صیقلی تر می شوند.
برش واترجت و برش سه بعدی
برخی دستگاه های واترجتِ فوقالعاده پیشرفته، توانایی برش سه بعدی هم دارند. اما در حال حاضر نمونهای از این دست واترجت ها در ایران موجود نیست. برش سه بعدی نیازمند دقت بسیار زیادی است، به همین دلیل تنها برای کارهای خاص استفاده میشود. به هر حال اگر چه واترجت در برش طرح های 2 بعدی توانمندی فوق العادهای دارد، اما در مورد اشکال 3 بعدی محدودیت هایی دارد.
کاربرد برش واترجت
- هنر و معماری:
واترجت، توانایی برش طرح های پیچیده و تزیینی روی انواع مواد را دارد. شاید کاربرد واترجت در هنر و معماری بیشتر برای برش معرق و مشبک روی سنگ و سرامیک شناخته شده باشد اما با توجه به قابلیت های واترجت این تنها یک کاربرد آن است.
- صنعت:
توانایی تولید قطعات دقیق از هر ماده ی اولیه با سرعت نسبتاً بالا حتی با تیراژ محدود
- مدلسازی:
- توانایی برش و تولید قطعه هایی تک با دقت بالا در کمترین زمان
- مهندسی پزشکی و تجهیزات آزمایشگاهی و پژوهشی
- توانایی برش و تولید قطعه هایی از جنس فولاد های آلیاژی خاص و استن لس استیل برای تولید اعضای مصنوعی، صندلی های چرخ دار، پروتز های حرکت و کنترل اعضای آسیبدیده، ساخت قطعه های روبات از آلومینیوم، مواد کامپوزیت و…
مقایسه برش با آب با دیگر برش ها:
مقایسه واترجت و لیزر :
- قدرت برش درواترجت بسیار بیشتر از لیزر است. بنابراین دستگاه واترجت توانایی برش مواد با سختی و ضخامت بالا را دارد، در حالیکه لیزر این توانایی را ندارد. به عنوان مثال، پر توان ترین لیزر ها توانایی برش تنگستنِ کارباید یا تیتانیوم را ندارند. همچنین سفارش برش فولاد با ضخامت بالاتر از 15 میلیمتر به ندرت پذیرفته می شود.
- واترجت هر مادهای را برش میدهد، اما لیزر دستکم در موارد زیر محدودیت دارد:
الف) دستگاه های لیزر از دید موادی که برش می دهند به 2 دسته فلزات و غیر فلزات تقسیم می شوند. هیچ دستگاه لیزری توانایی برش هر 2 گروه مواد را ندارد.
ب) دستگاههای برش لیزر توانایی برش سنگ، سرامیک، شیشه و موادی از این دست را ندارد.
ج) موادی که ویژگی بازتابش دارند؛ مانند آلومینیوم، برنج، مس و…
تنها لیزر هایی که مجهز به آنتی رفلکتور هستند، آلومینیوم را برش میدهند.
بیشتر دستگاه های لیزر توانایی برش برنج و مس را ندارند.
دستگاههایی که این توانایی را دارند تنها قادر به برش مس و برنج با ضخامتهای پایین هستند.
د) موادی که در اثر برش با لیزر دود های سمی و خطرناک تولید میکنند.
موادی مانند PVC، پلیکربنات، کامپوزیت های الیافی، آزبست و… . در اثر حرارت ناشی از برش لیزر دود سمی تولید میکنند. اگرچه دود ناشی از برش چوب سمی نیست اما تنها لیزرهای پیشرفتهی مجهز به لنزهای ضدخش، ضدغبار و پمپ دمندهی هوا توانایی برش چوب را دارند.
- دقت برش واترجت در ضخامت های بالا بیشتر از لیزر است.
- هزینه برش واترجت به نسبت لیزر در بیشتر مواقع کمتر است.
- ماهیت برش واترجت سرد است، بنابراین مشکلات ناشی از حرارت یعنی تغییر شکل فیزیکی، خواص میکانیکی، ذوب شدن لبه برش در هنگام توقف زیاد نازل در یک محل، تولید دود سمی توسط برخی مواد وجود ندارد.
مقایسه واترجت و وایرکات:
- کاهش بسیار چشمگیر هزینه
- سرعت بسیار بالاتر برش واترجت
- عدم نیاز به ایجاد سوراخ اولیه برای شروع برش
- دستگاه وایرکات تنها مواد رسانای الکتریکی را میتواند برش دهد و حتی درمورد آلومینیوم که رسانا هم هست به علت اینکه براده های آلومینیوم عمر فیلتر دستگاه را کاهش میدهند، هزینه ی برش آلومینیوم بالاتر است، اما واترجت محدودیت ماده برای برش ندارد.
- مشکلات ناشی از برش گرم یعنی تنش حرارتی در وایرکات هست اما در واترجت نیست.
مقایسه واترجت و فرز (CNC):
- سرعت بسیار بالاتر برش
- کمتر بودن عرض برش یا خوراک دستگاه (Gap)
- فرز توانایی برش هر ماده با هر ضریب سختی را ندارد.
- فرز توانایی برش مواد با ضخامت های بالا را ندارد.
- در برش با فرز برای هر ضخامت ماده باید مته ی مناسب به دستگاه بسته شود و در ضخامت های بالاتر، عرض برش (خوراک دستگاه) بیشتر میشود.
- در برش با فرز احتمال شکستن مته به دلایل مختلف هست و با گذشت زمان مته در اثر استفاده کُند میشود.
- در برش با فرز امکان اجرای طرح های پیچیده، شکل های ظریف و طرح های منحنی نیست.
- کیفیت لبه ها در برش واترجت بالاتر است.
مقایسه واترجت و پلاسما و هواگاز:
- کیفیت لبهها بسیار بالاتر است
- مشکلات ناشی از برش گرم یعنی تنش حرارتی در پلاسما و هوابرش هست اما در واترجت نیست.
- عرض برش (خوراک دستگاه) در واترجت بسیار کمتر و نیز برای هر ضخامتی ثابت است.
هوابرش و پلاسما امکان برش طرحهای ظریف و پیچیده را ندارند.